Unieke database: duizenden dronevluchten boven Den Haag
Handhaving van verboden vlieggebieden schiet tekort
Bijna dagelijks was er de afgelopen maanden wel nieuws over drones. Ze werden gezien boven militaire bases in Nederland en België, en zorgden voor onrust rond de haven van Terneuzen. Begin deze maand stegen straaljagers op omdat er een onbekende drone het Nederlandse luchtruim binnenvloog. Meerdere Europese vliegvelden werden lamgelegd omdat er drones rond de landingsbanen waren gezien (lang niet altijd terecht, in Brussel bleek het te gaan om een politiehelikopter).
Die stortvloed aan media-aandacht was nog niet gaande toen we begonnen met het project over drones waarover we afgelopen week een eerste verhaal publiceerden bij de Haagse krant Den Haag Centraal en op onze eigen website. Freelance journalist Bas Vermond, met wie Spit al vaker samenwerkte, had gehoord over een proef in de gemeente Den Haag met het in kaart brengen van alle drone-bewegingen boven de stad. Via een Woo-verzoek ontving hij de hele database van de gemeente. Samen met data-expert Monica Lam van Den Haag Centraal konden we die analyseren. Tim Tensen maakte er de visualisaties bij.
Wat direct opvalt, is dat een groot deel van Den Haag in principe verboden gebied is voor drones. Er gelden no-flyzones vanwege alle paleizen, ministeries, internationale organisaties en andere gevoelige locaties in de stad. Maar daar lijken dronebestuurders zich niet aan te houden. Veel vluchten vinden juist plaats in no-flyzones, zoals bijvoorbeeld boven de haven van Scheveningen.
Ook ontdekten we een aantal opvallende patronen. Zo vloog er een drone over een hele trits ambassades. Dit soort vluchten is problematisch vanwege het Verdrag van Wenen, waarin geregeld is dat ambassades onschendbaar zijn. Nederland is als gastland verplicht om ze te beschermen tegen elke vorm van indringing, schade of verstoring.
Het roept de vraag op wie er verantwoordelijk is op het moment dat een onbekende drone in verboden gebied verschijnt. De gemeente Den Haag beheert de openbare orde, maar heeft geen bevoegdheid om het luchtruim te reguleren of drones tegen te houden. De politie mag ingrijpen bij strafbare feiten of acute dreiging, maar kan zonder de locatie van de bestuurder te kennen niet snel iets doen. Het ministerie van Buitenlandse Zaken bewaakt diplomatieke posten, zoals de ambassades, maar heeft geen operationele rol in het luchtruim. En defensie moet het luchtruim tegen vijandige drones verdedigen, maar mag alleen ingrijpen bij situaties die expliciet als nationaal of militair relevant worden aangemerkt.
De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) houdt toezicht op de luchtvaart. Dit is ook de instantie waar drone-eigenaren die in een no-flyzone willen vliegen een ontheffing kunnen aanvragen. Maar een snel op te vragen overzicht van ontheffingen ontbreekt. Actief controleren of er ergens een onbekende drone vliegt, behoort ook niet tot het takenpakket van de inspecteurs, aldus de ILT.
Experts die we spraken geven daarom aan dat het tijd wordt dat Nederland serieuzer werk maakt van bescherming tegen drones, en de verschillende instanties die ermee te maken hebben, beter gaan samenwerken. Want hoewel het overgrote deel van de dronevluchten onschuldig is, is het ook steeds makkelijker om drones in te zetten voor spionage, of zelfs aanslagen.
Meehelpen met dit onderzoek?
We blijven dit onderwerp volgen. Wil je meehelpen? We hebben een interactieve kaart gemaakt (klik erop voor de link) om zelf te kunnen grasduinen in de ruim elfduizend dronevluchten boven Den Haag tussen september 2023 en september 2024. Valt je iets op? Stuur ons een mail via info@onderzoekscollectiefspit.nl.
Tot slot
Onderzoeken als deze kosten meer tijd en geld dan publicerende media kunnen bijdragen. Voor dit project ontvingen we steun van Stichting Luis in de Pels, een journalistiek steunfonds dat zich vooral richt op de regio Den Haag. Wil je Spit ook steunen? Dat kan! Doe dan een donatie en/of stuur deze nieuwsbrief door naar mensen uit je netwerk.