Nieuwe zedenwet haalt rechter naar de slaapkamer

In hoeverre gaan we de Denen achterna?

Met ingang van dit jaar wordt de hopeloos verouderde Nederlandse zedenwet (anno 1886) dan eindelijk vervangen, maar de seksuele praktijk wordt er beslist niet makkelijker op. Spit ging op onderzoek uit. Voor deze nieuwsbrief zetten we de knelpunten op rij.

Om bij de tijd te blijven moest er aan de Nederlandse zedenwet in de loop der jaren het nodige versleuteld worden. Zo werd in 1991 verkrachting binnen het huwelijk strafbaar gesteld en mag je sinds 2002 geen seksshows meer bijwonen waarin minderjarigen optreden.

Dit jaar wordt de wet in z’n geheel vervangen. Die nieuwe zedenwet brengt een wezenlijke verandering teweeg: de bewijslast van seksueel geweld ligt niet langer bij het slachtoffer – maar bij de dader.

De door Spit geraadpleegde experts voorzien volle verdachtenbankjes.

‘Wanneer begint de verantwoordelijkheid? Bij de eerste knipoog, of pas bij het pijpen?’

Slachtoffers hoeven voortaan niet meer aan de rechter uit te leggen waarom ze zich niet hebben verzet. De ‘initatiefnemer’ heeft daarnaast nu de plicht om te toetsen of de ander (nog) wel wil. Is dat niet het geval, en gaat de initiatiefnemer tóch door, dan kan hij voor zogeheten opzetverkrachting worden veroordeeld. En wist hij niet dat de ander niet door wilde gaan, maar had hij dat toch kúnnen weten, dan kan hij worden veroordeeld voor schuldverkrachting.

‘Ik had een zaak van een enorme charlatan die zijn cliënten vertelde dat alle problemen lagen aan de seksuele chakra. Drie keer raden hoe dat moest worden opgelost.’

Linda Duits van de Universiteit van Utrecht, één van de geraadpleegde experts, waarschuwt voor negatieve effecten. ‘De wet criminaliseert de seksuele praktijk van heel wat mensen. Straks mag seks dus alleen nog als je zeker weet dat niemand onder invloed is van drank of drugs en er een hartelijke “ja” is gegarandeerd.’

De zorgplicht, voorziet Duits, zal voor jongeren een grote last zijn. ‘Die vinden seks al supereng en kunnen gaan denken: “Daar moet ik maar bij wegblijven, dat is gevaarlijk”.’

‘In het verkeersrecht bestaat een lange lijst van regels. Rechts houden, stoppen bij rood licht, niet drinken. Bij seksueel verkeer zijn regels lastiger te bepalen.’

In Denemarken kwam in 2021 na introductie van een ‘consentmodel’ al snel een app in de stores te liggen: met wat vinkjes kon er 24 uur geldende toestemming worden uitonderhandeld tussen bedpartners. Linda Duits ziet er geen heil in. ‘Je reduceert seks tot een product, een kopje thee dat je weloverwogen bestelt en vastberaden in één teug opdrinkt. Maar dat is seks niet. Seks is een rommelig, irrationeel, geil proces waarin je voorkeuren steeds veranderen en waarin verleiding een cruciale rol speelt.’

De Deense app zorgde onbedoeld voor een gunstig effect: maatschappelijk debat. Iets waar het (vooralsnog) in de Nederlandse praktijk aan ontbreekt. Zonder discussie over seksuele grenzen zullen de voelsprieten van de rechterlijke macht onvoldoende worden gevoed.

Want wie is, en wat drijft die mysterieuze intiatiefnemer?

Lees het onderzoek van Spit – waarvoor vorig jaar tientallen deskundigen uit het veld zijn geraadpleegd – geheel gratis op onze website.

Benieuwd naar wat er precies verandert en - alvast voor de nieuwjaarsborrels - weten wat vanaf 2024 de nieuwe seksuele verkeersregels zijn? Test je parate kennis in onze Zedenquiz!

Waarom deze nieuwsbrief?

Spit is de enige Nederlandse coöperatie van freelance onderzoeksjournalisten. We hebben geen kantoor, dure website en enorme marketingbudgetten, maar een eenvoudig doch professioneel zolderkamer-model gericht op journalistiek grondwerk.

De coöperatie gebruiken we als vehikel om fondsen te werven. Want met de tarieven die mediabedrijven betalen is het onmogelijk om weken- of maandenlang onderzoek te doen, en óók nog de huur te betalen.

 Wij wroeten in allerlei dossiers : van verdwijnende huisartsen in de regio tot aan de nauwe banden tussen bouwkundige keurders en makelaars. Van illegale puppy’s tot niet zo heel fris riekende industriële visserij. Overal waar een luchtje aan zit, zijn wij te vinden.

Vaak werken we samen met burgercollectieven, lokale journalisten en allerlei media, zowel landelijk als lokaal. Ons werk is te vinden in kranten, tijdschriften en websites. Via deze nieuwsbrief blijf je niet alleen op de hoogte van ons werk - ongeacht waar het wordt gepubliceerd - maar ook van ontwikkelingen op de dossiers die we volgen. Daarnaast experimenteren we met nieuwe vertelvormen, zoals een quiz of een beeldverhaal - niet iedereen heeft immers tijd voor en zin in een lap tekst van vijfduizend woorden.

Help ons de macht te controleren en doneer! 

Onderzoeksjournalistiek is tijdrovend en kostbaar. Jouw donatie helpt ons de volgende keer nog dieper te graven.