Jaaroverzicht 2024: Wat wij van Spit dankzij onze donateurs wisten uit te zoeken
13 lijvige onderzoeken naar misstanden binnen en buiten Nederland
Beste Spit-lezer,
Het jaar loopt ten einde en ons onderzoekscollectief maakt de balans op: dertien lijvige onderzoeksverhalen over uiteenlopende onderwerpen. Van onderwijs tot de voedselindustrie, en van de zorg tot vishandel.
We publiceerden in De Groene Amsterdammer, dagblad Trouw, Vrij Nederland en op Follow The Money, in samenwerking met buitenlandse partners, waaronder Data Desk, Apache, Knack en The Continent. Op lokaal niveau werkten we samen met Peelbelang en Vlietnieuws.
We legden zo misstanden bloot, voerden data-analyses uit en kwamen op plekken waar we als journalisten niet gewenst waren. Daarvoor – zoals voor alle onderzoeksjournalistiek – is tijd nodig, veel geduld en standvastigheid, getuige de balans:
Spit schreef over de eindtoetsen op de basisschool: hoe zinnig zijn die nou eigenlijk? Scholen en onderwijsexperts willen het liefst af van de toetscultuur, maar ze zitten in de tang bij commerciële aanbieders. Hoe raakte Nederland in de ban van de eindtoets?
Zijn onze medicijnen nog wel te vertrouwen? We doken in de praktijken van het Europees medicijn-agentschap EMA. Wat blijkt? Sommige medicijnen worden toegelaten op de markt op basis van beperkt wetenschappelijk bewijs. De banden met de farma-industrie zijn nauw.
Gespecialiseerde ggz-afdelingen sluiten hun deuren omdat behandeling van complexe psychiatrische problemen een te grote kostenpost zijn. Ggz-instellingen doen dit op eigen houtje, en patiënten lopen zo passende zorg mis.
In ons onderzoek naar burgerparticipatie (Wonen Daar Mensen Dan?) stuitten we op een casus waarbij iedere poging tot inspraak onmogelijk wordt gemaakt door een ondernemer die al zestig jaar rondloopt met plannen voor een huisjespark aan de rand van een recreatieplas. Wie maar lang genoeg met zijn vergunning blijft wapperen, kan de lokale politiek kapen.
Ook doken we nog eens in de uitvoering van de Omgevingswet: chaos is het niet, maar de implementatie van deze duizend-dingenwet verloopt allerminst soepeltjes.
In het kader van introspectie, deden we dit jaar voor Vrij Nederland ook onderzoek naar subsidies voor onderzoeksjournalistiek. Waar komen die eigenlijk terecht?
Nederlandse veehouderijen dumpen ziek vee in België, omdat de controles daar minder streng zijn. Toezicht op die handelsroute door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) schiet tekort.
Ook in de hondenhandel kwamen we de NVWA tegen: malafide hondenfokkers wordt geen strobreed in de weg gelegd.
Ons grootste onderzoek van het jaar ging over de controles op het aanlanden van Russische vis in Nederland. Ook daarop schieten de inspecties van de NVWA ernstig tekort. Da’s extra problematisch omdat de grootste Russische vishandelaar, die via Nederland zakendoet, nauw gelieerd is aan het Kremlin. Hun schepen worden gebruikt voor spionage, en deze vishandel levert Rusland miljarden op voor de oorlogskas.
Handelsland Nederland staat centraal in ons onderzoek naar de export van vuile diesel en benzine naar Afrika. Het gaat om brandstoffen die in Europa allang verboden zijn omdat er te veel giftige stoffen, zoals als zwavel, benzeen en mangaan, in zitten. Maar in Afrika worden ze nog wel gebruikt, met ernstige gevolgen voor de luchtkwaliteit in dichtbevolkte steden als Lagos en Accra.
Nadat België een verbod op de handel in giftige benzine invoerde, onderzochten we hoe de handelsstromen verlegd werden: opnieuw verhuisden de handelaren naar andere havens.
De publieke omroep zit ondertussen in de houdgreep van externe productiebureaus. Dat blijkt uit een woo-verzoek dat we deden naar de inkoop van tv-programma’s bij deze zogeheten buitenproducenten. Het gaat om een kwart miljard aan belastinggeld, maar verantwoording wordt er niet over afgelegd.
Bij Spit experimenteren we graag met nieuwe vormen: zo maakten we van ons onderzoek naar de teloorgang van de skatecultuur in Rotterdam een mooi beeldverhaal. Begin volgend jaar verwachten we een nieuw beeldverhaal te publiceren.
Zoals je begrijpt, hadden we dit niet kunnen doen zonder subsidie en onze donateurs. Voor het nieuwe jaar liggen plannen klaar. We willen publiceren over misstanden in de gehandicaptenzorg, en over de werkomstandigheden van arbeidsmigranten in de visindustrie.
Draag je ons werk een warm hart? Dan vragen we hier, aan het eind van een roerig jaar, om een bescheiden eindejaarsdonatie. Opdat wij volgend jaar weer wat dieper kunnen graven!
Bedankt voor de interesse,
Hester den Boer
Ingrid Gercama
Ruth Hopkins
Bram Logger
Roos Menkhorst
Joost Ramaer
Catrien Spijkerman
Parcival Weijnen
Onderzoekscollectief Spit
P.s. Tips? info@onderzoekscollectiefspit.nl