In de warmtesector is de VOC-mentaliteit springlevend
In Den Haag zorgde de komst van een warmtenet voor vreemde sprongen
Warmtenetten maken niet waar wat ze beloofden: bewoners zijn boos vanwege torenhoge rekeningen, energiebedrijven stoppen met nieuwe investeringen vanwege hoge risico’s, duurzame ambities verdwijnen als sneeuw voor de zon. Spit deed uitgebreid onderzoek naar warmtenetten. Spit dook in een casus in Zuid-Holland, die blijkt symptomatisch voor de stand in warmteland.
Vooropgesteld, vasthouden aan de gasgestookte cv-ketel is geen optie. De Klimaatwet schrijft voor dat in 2050 geen huis in Nederland nog een gasaansluiting heeft. De oorlog in Oekraïne en de prijzen die de pan uit rijzen maken het belang groter. De vraag is hoe die transitie te organiseren is.
We spraken met econoom Walter Manshanden. Hij pleit voor een decentrale aanpak. “Kies je voor decentraal, dan werk je vraagreductie – door isolatie –, innovatie en kostenbesparing in de hand. Kies je voor centraal geleide warmtenetten, dan zorg je ervoor dat grote, monopolistische energiebedrijven hun kassa er weer tussen kunnen zetten.”
Vanwege de grote startinvesteringen bij warmtenetten is er geen weg terug. Vallen de kosten hoger uit, dan kan niet zomaar worden overgestapt op een ander systeem. De rekening zal terechtkomen bij de aangesloten huishoudens of, via subsidies, bij de belastingbetaler. (Wat nu ook lijkt te gebeuren.)
Volgens TNO-onderzoeker Annelies Huygen heeft de aardgasverslaving Nederland lui gemaakt. “Het was een goedkope energiebron waarop iedereen was aangesloten. Denken over alternatieven was decennialang niet nodig. Nu we van het gas af moeten, is de reflex: laten we het dit ook maar grootschalig regelen, dat is het snelst en het eenvoudigst.”
Dat ziet ook hoogleraar transitie Derk Loorbach. “Ik denk dat de overheid de illusie had dat het uitrollen van warmtenetten net zo zou gaan als in de jaren zestig met het aardgas. Destijds was binnen tien jaar heel Nederland aangesloten.” Met warmtenetten is dat lastiger. “Aardgas was voor iedereen een verbetering, het warmtenet niet. Je moet een goed werkende cv vervangen door iets anders, onzekers. En er zijn prima alternatieven, zoals warmtepompen. Logisch dus dat je veel meer weerstand krijgt.”
“Het grote, onderliggende vraagstuk”, zegt econoom Walter Manshanden, “is of je kiest voor grote topdownplannen, met één energiebedrijf dat het hele systeem in handen heeft, of je kiest voor een decentraal systeem. Waarin ruimte is voor burgers om zelf hun energie op te wekken, en kleine systemen met lokale warmtebronnen van onderop op te bouwen.”
De econoom zegt dat de VOC-mentaliteit in de sector springlevend is; het bedrijfsbelang gaat boven het algemeen belang. “Alleen hebben we geen koloniën meer om uit te persen, dus doen we het maar met onze eigen bevolking.”
Meer van dit soort journalistiek?
Ons werk is tijdrovend en kostbaar. Jouw donatie helpt ons de volgende keer nog dieper te graven!