Hoe journalisten monddood worden gemaakt
‘Het proces hakte er wel in, want je kunt je huis kwijtraken’
Spit-journalist Parcival Weijnen sprak deze week op de Europese Anti-SLAPP-conferentie in Straatsburg. SLAPP (strategic lawsuit against public participation) is een praktijk waarbij een journalist met een rechtszaak, of dreiging daarmee, geïntimideerd wordt en tot zwijgen wordt gebracht – een groeiend probleem in Nederland. Weijnen spreekt uit ervaring.
Vorig jaar kreeg jij met SLAPP te maken. Wat gebeurde er precies?
“Ik was op vakantie en kreeg een mail waarin de advocaat van de aanklager liet weten dat hij een kort geding wilde aanspannen tegen mij, weekblad De Groene Amsterdammer en onderzoekscollectief Spit. We moesten een artikel over een omstreden vastgoeddeal binnen korte tijd terugtrekken. Deden we dat niet, dan kwam er een dwangsom. Het ging gelijk om heel veel geld. Ik heb toen meteen die vrijdagmiddag gesproken met De Groene. Zij zagen geen reden om te rectificeren, dus we hebben de termijn die werd genoemd laten verstrijken. Het kwam tot een rechtszaak.”
Hoe was het om als journalist aangeklaagd te worden?
“Als freelancejournalist kun je persoonlijk aansprakelijk worden gesteld. Dat was bij mij het geval. Dat hakt er wel in, want je kunt je huis kwijtraken. Zeker drie maanden ben ik onbetaald met de voorbereiding van de zaak bezig geweest. De wederpartij kwam in die periode steeds met nieuwe feiten die ik dan moest weerleggen. Gelukkig stelde De Groene zich heel goed op door een advocaat aan te stellen. European Centre for Press and Media Freedom heeft ons deels gesteund bij betaling van de proceskosten, in dit geval twintigduizend euro.”
Hoe ga je na zo’n kortgeding verder?
“Het onderzoek bleef in de rechtszaak overeind. Wel vond de rechter de kop, tussenkoppen en de illustraties te dik aangezet. Plus, de gemiddelde lezer zou uit zinnen als ‘Het is juni, de zon staat hoog en speelt een schimmenspel met de blaadjes van de beukenbomen die in twee rijen langs het pad staan’ kunnen opmaken dat de hoofdrolspeler in het verhaal zich met criminele activiteiten bezighoudt.
“Dit voorjaar kreeg ik weer een brief van de advocaat van de aanklager. Ik vermoed dat ze er lucht van hadden gekregen dat ik het onderzoek wilde voortzetten. In de brief werd ik aansprakelijk gesteld voor geleden schade. Een klant had zich teruggetrokken na het lezen van het artikel, de notaris had hierdoor tonnen verloren. In de brief werd gevraagd om honderdduizend euro. Als we dat bedrag niet betaalden, overwoog hij weer een rechtszaak, wat tot een bodemprocedure zou leiden.
“Deze manier van communiceren vanuit dit soort partijen wordt ook wel chilling genoemd. Als journalist raak je, of je nu wil of niet, geïntimideerd. Je krijgt de neiging om voortaan dit soort onderwerpen links te laten liggen, want je weet: hun zakken zijn altijd dieper dan die van jou.”
Spit dieper laten graven?
Ons werk is tijdrovend, riskant en kostbaar. Jouw donatie helpt ons vooruit!